महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र Mahakal Shani Mrityunjay Stotra

महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र Mahakal Shani Mrityunjay Stotra
June 23, 2025
महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र – Mahakal Shani Mrityunjay Stotra
महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र सभी अल्पायु, अकाल मृत्यु से बचने का सरल मार्ग है। पार्वती माता ने जनकल्याण हेतु देवादिदेव महादेव से प्रार्थना की इस पर प्रस्सन होकर भगवान् शिव जी ने महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र बताया था।
महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र का पाठ करना काफी लाभकारी माना जाता है. इसके प्रभाव से साढ़ेसाती, ढैय्या, शनि दोष, रोग, अकाल मृत्यु योग आदि में लाभ होता है. शनिवार को कर्मफलदाता शनि देव की आराधना की जाती है. आज शनिवार को कर्मफलदाता शनि देव (Shani Dev) की आराधना की जाती है !
विनियोगः-
ॐ अस्य श्री महाकाल शनि मृत्युञ्जय स्तोत्र मन्त्रस्य पिप्लाद ऋषिरनुष्टुप्छन्दो महाकाल शनिर्देवता शं बीजं मायसी शक्तिः काल पुरुषायेति कीलकं मम अकाल अपमृत्यु निवारणार्थे पाठे विनियोगः।
महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र –
ॐ महाकाल शनि मृत्युञ्जायाय नमः। नीलाद्रीशोभाञ्चितदिव्यमूर्तिः खड्गो त्रिदण्डी शरचापहस्तः ।शम्भुर्महाकालशनिः पुरारिर्जयत्यशेषासुरनाशकारी ।।१
मेरुपृष्ठे समासीनं सामरस्ये स्थितं शिवम् ।प्रणम्य शिरसा गौरी पृच्छतिस्म जगद्धितम् ।।२ ।।पार्वत्युवाच।। भगवन् ! देवदेवेश ! भक्तानुग्रहकारक ! ।अल्पमृत्युविनाशाय यत्त्वया पूर्व सूचितम् ।।३।। तदेवत्वं महाबाहो ! लोकानां हितकारकम् ।तव मूर्ति प्रभेदस्य महाकालस्य साम्प्रतम् ।।४ शनेर्मृत्युञ्जयस्तोत्रं ब्रूहि मे नेत्रजन्मनः ।अकाल मृत्युहरणमपमृत्यु निवारणम् ।।५ शनिमन्त्रप्रभेदा ये तैर्युक्तं यत्स्तवं शुभम् ।प्रतिनाम चथुर्यन्तं नमोन्तं मनुनायुतम् ।।६ ।।श्रीशंकर उवाच।। नित्ये प्रियतमे गौरि सर्वलोक-हितेरते ।गुह्याद्गुह्यतमं दिव्यं सर्वलोकोपकारकम् ।।७ शनिमृत्युञ्जयस्तोत्रं प्रवक्ष्यामि तवऽधुना ।सर्वमंगलमांगल्यं सर्वशत्रु विमर्दनम् ।।८ सर्वरोगप्रशमनं सर्वापद्विनिवारणम् ।शरीरारोग्यकरणमायुर्वृद्धिकरं नृणाम् ।।९ यदि भक्तासि मे गौरी गोपनीयं प्रयत्नतः ।गोपितं सर्वतन्त्रेषु तच्छ्रणुष्व महेश्वरी ! ।।१० ऋषिन्यासं करन्यासं देहन्यासं समाचरेत् ।महोग्रं मूर्घ्नि विन्यस्य मुखे वैवस्वतं न्यसेत् ।।११ गले तु विन्यसेन्मन्दं बाह्वोर्महाग्रहं न्यसेत् ।हृदि न्यसेन्महाकालं गुह्ये कृशतनुं न्यसेत् ।।१२ जान्वोम्तूडुचरं न्यस्य पादयोस्तु शनैश्चरम्।एवं न्यासविधि कृत्वा पश्चात् कालात्मनः शनेः ।।१३ न्यासं ध्यानं प्रवक्ष्यामि तनौ श्यार्वा पठेन्नरः ।कल्पादियुगभेदांश्च करांगन्यासरुपिणः ।।१४ कालात्मनो न्यसेद् गात्रे मृत्युञ्जय ! नमोऽस्तु ते ।मन्वन्तराणि सर्वाणि महाकालस्वरुपिणः ।।१५ भावयेत्प्रति प्रत्यंगे महाकालाय ते नमः ।भावयेत्प्रभवाद्यब्दान् शीर्षे कालजिते नमः ।।१६ नमस्ते नित्यसेव्याय विन्यसेदयने भ्रुवोः ।सौरये च नमस्तेऽतु गण्डयोर्विन्यसेदृतून् ।।१७ श्रावणं भावयेदक्ष्णोर्नमः कृष्णनिभाय च ।महोग्राय नमो भार्दं तथा श्रवणयोर्न्यसेत् ।।१८ नमो वै दुर्निरीक्ष्याय चाश्विनं विन्यसेन्मुखे ।नमो नीलमयूखाय ग्रीवायां कार्तिकं न्यसेत् ।।१९ मार्गशीर्ष न्यसेद्-बाह्वोर्महारौद्राय ते नमः ।ऊर्द्वलोक-निवासाय पौषं तु हृदये न्यसेत् ।।२० नमः कालप्रबोधाय माघं वै चोदरेन्यसेत् ।मन्दगाय नमो मेढ्रे न्यसेर्द्वफाल्गुनं तथा ।।२१ ऊर्वोर्न्यसेच्चैत्रमासं नमः शिवोस्भवाय च ।वैशाखं विन्यसेज्जान्वोर्नमः संवर्त्तकाय च ।।२२ जंघयोर्भावयेज्ज्येष्ठं भैरवाय नमस्तथा ।आषाढ़ं पाद्योश्चैव शनये च नमस्तथा ।।२३ कृष्णपक्षं च क्रूराय नमः आपादमस्तके ।न्यसेदाशीर्षपादान्ते शुक्लपक्षं ग्रहाय च ।।२४ नयसेन्मूलं पादयोश्च ग्रहाय शनये नमः ।नमः सर्वजिते चैव तोयं सर्वांगुलौ न्यसेत् ।।२५ न्यसेद्-गुल्फ-द्वये विश्वं नमः शुष्कतराय च ।विष्णुभं भावयेज्जंघोभये शिष्टतमाय ते ।।२६ जानुद्वये धनिष्ठां च न्यसेत् कृष्णरुचे नमः ।ऊरुद्वये वारुर्णांन्यसेत्कालभृते नमः ।।२७ पूर्वभाद्रं न्यसेन्मेढ्रे जटाजूटधराय च ।पृष्ठउत्तरभाद्रं च करालाय नमस्तथा ।।२८ रेवतीं च न्यसेन्नाभो नमो मन्दचराय च ।गर्भदेशे न्यसेद्दस्त्रं नमः श्यामतराय च ।।२९ नमो भोगिस्त्रजे नित्यं यमं स्तनयुगे न्यसेत् ।न्येसत्कृत्तिकां हृदये नमस्तैलप्रियाय च ।।३० रोहिणीं भावयेद्धस्ते नमस्ते खड्गधारीणे ।मृगं न्येसतद्वाम हस्ते त्रिदण्डोल्लसिताय च ।।३१ दक्षोर्द्ध्व भावयेद्रौद्रं नमो वै बाणधारिणे ।पुनर्वसुमूर्द्ध्व नमो वै चापधारिणे ।।३२ तिष्यं न्यसेद्दक्षबाहौ नमस्ते हर मन्यवे ।सार्पं न्यसेद्वामबाहौ चोग्रचापाय ते नमः ।।३३ मघां विभावयेत्कण्ठे नमस्ते भस्मधारिणे ।मुखे न्यसेद्-भगर्क्ष च नमः क्रूरग्रहाय च ।।३४ भावयेद्दक्षनासायामर्यमाणश्व योगिने ।भावयेद्वामनासायां हस्तर्क्षं धारिणे नमः ।।३५ त्वाष्ट्रं न्यसेद्दक्षकर्णे कृसरान्न प्रियाय ते ।स्वातीं न्येसद्वामकर्णे नमो बृह्ममयाय ते ।।३६ विशाखां च दक्षनेत्रे नमस्ते ज्ञानदृष्टये ।विष्कुम्भं भावयेच्छीर्षेसन्धौ कालाय ते नमः ।।३७ प्रीतियोगं भ्रुवोः सन्धौ महामन्दं ! नमोऽस्तु ते ।नेत्रयोः सन्धावायुष्मद्योगं भीष्माय ते नमः ।।३८ सौभाग्यं भावयेन्नासासन्धौ फलाशनाय च ।शोभनं भावयेत्कर्णे सन्धौ पिण्यात्मने नमः ।।३९ नमः कृष्णयातिगण्डं हनुसन्धौ विभावयेत् ।नमो निर्मांसदेहाय सुकर्माणं शिरोधरे ।।४० धृतिं न्यसेद्दक्षवाहौ पृष्ठे छायासुताय च ।तन्मूलसन्धौ शूलं च न्यसेदुग्राय ते नमः ।।४१ तत्कूर्परे न्यसेदगण्डे नित्यानन्दाय ते नमः ।वृद्धिं तन्मणिबन्धे च कालज्ञाय नमो न्यसेत् ।।४२ ध्रुवं तद्ङ्गुली-मूलसन्धौ कृष्णाय ते नमः ।व्याघातं भावयेद्वामबाहुपृष्ठे कृशाय च ।।४३ हर्षणं तन्मूलसन्धौ भुतसन्तापिने नमः ।तत्कूर्परे न्यसेद्वज्रं सानन्दाय नमोऽस्तु ते ।।४४ सिद्धिं तन्मणिबन्धे च न्यसेत् कालाग्नये नमः ।व्यतीपातं कराग्रेषु न्यसेत्कालकृते नमः ।।४५ वरीयांसं दक्षपार्श्वसन्धौ कालात्मने नमः ।परिघं भावयेद्वामपार्श्वसन्धौ नमोऽस्तु ते ।।४६ न्यसेद्दक्षोरुसन्धौ च शिवं वै कालसाक्षिणे ।तज्जानौ भावयेत्सिद्धिं महादेहाय ते नमः ।।४७ साध्यं न्यसेच्च तद्-गुल्फसन्धौ घोराय ते नमः ।न्यसेत्तदंगुलीसन्धौ शुभं रौद्राय ते नमः ।।४८ न्यसेद्वामारुसन्धौ च शुक्लकालविदे नमः ।ब्रह्मयोगं च तज्जानो न्यसेत्सद्योगिने नमः ।।४९ ऐन्द्रं तद्-गुल्फसन्धौ च योगाऽधीशाय ते नमः ।न्यसेत्तदंगुलीसन्धौ नमो भव्याय वैधृतिम् ।।५० चर्मणि बवकरणं भावयेद्यज्वने नमः ।बालवं भावयेद्रक्ते संहारक ! नमोऽस्तु ते ।।५१ कौलवं भावयेदस्थ्नि नमस्ते सर्वभक्षिणे ।तैत्तिलं भावयेन्मसि आममांसप्रियाय ते ।।५२ गरं न्यसेद्वपायां च सर्वग्रासाय ते नमः ।न्यसेद्वणिजं मज्जायां सर्वान्तक ! नमोऽस्तु ते ।।५३ विर्येविभावयेद्विष्टिं नमो मन्यूग्रतेजसे ।रुद्रमित्र ! पितृवसुवारीण्येतांश्च पञ्च च ।।५४ मुहूर्तांश्च दक्षपादनखेषु भावयेन्नमः ।खगेशाय च खस्थाय खेचराय स्वरुपिणे ।।५५ पुरुहूतशतमखे विश्ववेधो-विधूंस्तथा ।मुहूर्तांश्च वामपादनखेषु भावयेन्नमः ।।५६ सत्यव्रताय सत्याय नित्यसत्याय ते नमः ।सिद्धेश्वर ! नमस्तुभ्यं योगेश्वर ! नमोऽस्तु ते ।।५७ वह्निनक्तंचरांश्चैव वरुणार्यमयोनकान् ।मुहूर्तांश्च दक्षहस्तनखेषु भावयेन्नमः ।।५८ लग्नोदयाय दीर्घाय मार्गिणे दक्षदृष्टये ।वक्राय चातिक्रूराय नमस्ते वामदृष्टये ।।५९ वामहस्तनखेष्वन्त्यवर्णेशाय नमोऽस्तु ते ।गिरिशाहिर्बुध्न्यपूषाजपष्द्दस्त्रांश्च भावयेत् ।।६० राशिभोक्त्रे राशिगाय राशिभ्रमणकारिणे ।राशिनाथाय राशीनां फलदात्रे नमोऽस्तु ते ।।६१ यमाग्नि-चन्द्रादितिजविधातृंश्च विभावयेत् ।ऊर्द्ध्व-हस्त-दक्षनखेष्वत्यकालाय ते नमः ।।६२ तुलोच्चस्थाय सौम्याय नक्रकुम्भगृहाय च ।समीरत्वष्टजीवांश्च विष्णु तिग्म द्युतीन्नयसेत् ।।६३ ऊर्ध्व-वामहस्त-नखेष्वन्यग्रह निवारिणे ।तुष्टाय च वरिष्ठाय नमो राहुसखाय च ।।६४ रविवारं ललाटे च न्यसेद्-भीमदृशे नमः ।सोमवारं न्यसेदास्ये नमो मृतप्रियाय च ।।६५ भौमवारं न्यसेत्स्वान्ते नमो ब्रह्म-स्वरुपिणे ।मेढ्रं न्यसेत्सौम्यवारं नमो जीव-स्वरुपिणे ।।६६ वृषणे गुरुवारं च नमो मन्त्र-स्वरुपिणे ।भृगुवारं मलद्वारे नमः प्रलयकारिणे ।।६७ पादयोः शनिवारं च निर्मांसाय नमोऽस्तु ते ।घटिका न्यसेत्केशेषु नमस्ते सूक्ष्मरुपिणे ।।६८ कालरुपिन्नमस्तेऽस्तु सर्वपापप्रणाशकः !।त्रिपुरस्य वधार्थांय शम्भुजाताय ते नमः ।।६९ नमः कालशरीराय कालनुन्नाय ते नमः ।कालहेतो ! नमस्तुभ्यं कालनन्दाय वै नमः ।।७० अखण्डदण्डमानाय त्वनाद्यन्ताय वै नमः ।कालदेवाय कालाय कालकालाय ते नमः ।।७१ निमेषादिमहाकल्पकालरुपं च भैरवम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७२ दातारं सर्वभव्यानां भक्तानामभयंकरम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७३ कर्त्तारं सर्वदुःखानां दुष्टानां भयवर्धनम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७४ हर्त्तारं ग्रहजातानां फलानामघकारिणाम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७५ सर्वेषामेव भूतानां सुखदं शान्तमव्ययम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७६ कारणं सुखदुःखानां भावाऽभाव-स्वरुपिणम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७७ अकाल-मृत्यु-हरणऽमपमृत्यु निवारणम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७८ कालरुपेण संसार भक्षयन्तं महाग्रहम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।७९ दुर्निरीक्ष्यं स्थूलरोमं भीषणं दीर्घ-लोचनम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।८० ग्रहाणां ग्रहभूतं च सर्वग्रह-निवारणम् ।मृत्युञ्जयं महाकालं नमस्यामि शनैश्चरम् ।।८१ कालस्य वशगाः सर्वे न कालः कस्यचिद्वशः ।तस्मात्त्वां कालपुरुषं प्रणतोऽस्मि शनैश्चरम् ।।८२ कालदेव जगत्सर्वं काल एव विलीयते ।कालरुपं स्वयं शम्भुः कालात्मा ग्रहदेवता ।।८३ चण्डीशो रुद्रडाकिन्याक्रान्तश्चण्डीश उच्यते ।विद्युदाकलितो नद्यां समारुढो रसाधिपः ।।८४ चण्डीशः शुकसंयुक्तो जिह्वया ललितः पुनः ।क्षतजस्तामसी शोभी स्थिरात्मा विद्युता युतः ।।८५ नमोऽन्तो मनुरित्येष शनितुष्टिकरः शिवे ।आद्यन्तेऽष्टोत्तरशतं मनुमेनं जपेन्नरः ।।८६ यः पठेच्छ्रणुयाद्वापि ध्यात्त्वा सम्पूज्य भक्तितः ।त्रस्य मृत्योर्भयं नैव शतवर्षावधिप्रिये !।।८७ ज्वराः सर्वे विनश्यन्ति दद्रु-विस्फोटकच्छुकाः ।दिवा सौरिं स्मरेत् रात्रौ महाकालं यजन् पठेत ।।८८ जन्मर्क्षे च यदा सौरिर्जपेदेतत्सहस्त्रकम् ।वेधगे वामवेधे वा जपेदर्द्धसहस्त्रकम् ।।८९ द्वितीये द्वादशे मन्दे तनौ वा चाष्टमेऽपि वा ।तत्तद्राशौ भवेद्यावत् पठेत्तावद्दिनावधि ।।९० चतुर्थे दशमे वाऽपि सप्तमे नवपञ्चमे ।गोचरे जन्मलग्नेशे दशास्वन्तर्दशासु च ।।९१ गुरुलाघवज्ञानेन पठेदावृत्तिसंख्यया ।शतमेकं त्रयं वाथ शतयुग्मं कदाचन ।।९२ आपदस्तस्य नश्यन्ति पापानि च जयं भवेत् ।महाकालालये पीठे ह्यथवा जलसन्निधौ ।।९३ पुण्यक्षेत्रेऽश्वत्थमूले तैलकुम्भाग्रतो गृहे ।नियमेनैकभक्तेन ब्रह्मचर्येण मौनिना ।।९४ श्रोतव्यं पठितव्यं च साधकानां सुखावहम् ।परं स्वस्त्ययनं पुण्यं स्तोत्रं मृत्युञ्जयाभिधम् ।।९५ कालक्रमेण कथितं न्यासक्रम समन्वितम् ।प्रातःकाले शुचिर्भूत्वा पूजायां च निशामुखे ।।९६ पठतां नैव दुष्टेभ्यो व्याघ्रसर्पादितो भयम् ।नाग्नितो न जलाद्वायोर्देशे देशान्तरेऽथवा ।।९७ नाऽकाले मरणं तेषां नाऽपमृत्युभयं भवेत् ।आयुर्वर्षशतं साग्रं भवन्ति चिरजीविनः ।।९८ नाऽतः परतरं स्तोत्रं शनितुष्टिकरं महत् ।शान्तिकं शीघ्रफलदं स्तोत्रमेतन्मयोदितम् ।।९९ तस्मात्सर्वप्रयत्नेन यदीच्छेदात्मनो हितम् ।कथनीयं महादेवि ! नैवाभक्तस्य कस्यचित् ।।१०० ।।
इति मार्तण्ड-भैरव-तन्त्रे महाकाल-शनि-मृत्युञ्जय-स्तोत्रं सम्पूर्णम् ।।
महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र अर्थ सहित महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र सभी अल्पायु, अकाल मृत्यु से बचने का सरल मार्ग है। पार्वती माता ने जनकल्याण हेतु देवादिदेव महादेव से प्रार्थना की इस पर प्रस्सन होकर भगवान् शिव जी ने महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र बताया था। महाकाल शनि मृत्युंजय स्तोत्र का पाठ करना काफी लाभकारी माना जाता है. इसके प्रभाव से साढ़ेसाती, ढैय्या, शनि दोष, रोग, अकाल मृत्यु योग आदि में लाभ होता है !
नीले पर्वत जैसी शोभा वाले दिव्य मूर्ति, खड्गधरी, त्रिदंडी, धनुषवाण वाले साक्षात शम्भु, महाकाल, शनि, पुरारी अशेष तथा समस्त असुरों का नाश करने वाले वे देव (शिव) सद विजयी होते हैं।सुमेर पर्वत के पृष्ठ में समासीन सामरस्य में स्थित जगत का हित करने वाले भगवान शिव को सिर झुकाकर प्रणाम करती हुई माता पार्वती ने पूछा।
पार्वती ने कहा -हे भगवन्! देवाधिदेव! भक्तों पर अनुग्रह करने वाले! अल्प मृत्यु के शमन के लिए आपने जो पहले सूचित किया है, हे महाबाहो! वही लोकहित का कारक है। महाकाल की मूर्ति भेद ही प्रेरक है। हे त्रिनेत्र! मुझे नेत्र से उत्पन्न शनि का मृत्युंजय स्तोत्र सुनाएं जो अकाल मृत्यु का हरण करता है तथा अपमृत्यु का निवारण करता है। शनि के मन्त्रों के जो भेद हैं, उनसे युक्त जो स्तव है, उस शुभदयक प्रत्येक (मनुयुक्त) नाम को चतुर्थी पर्यन्त मेरा नमस्कार है।
श्री महेश्वर बोले – समस्त लोक के कल्याण में परायण रहने वाली हे प्रिये! गौरि! यह शनि मृत्युंजय स्तोत्र अत्यधिक दिव्य और सब जनों का उपकार करने वाला है। मैं तुमसे शनि मृत्युंजय स्तोत्र को अब कहता हूँ। वह स्तोत्र सब मंगलों को करने वाला और सब शत्रुओं का दमन करने वाला है। यह स्तोत्र सब मनुष्यों के रोगों का शमन करने वाला, आपत्तियों का निवारण करने वाला, शरीर को आरोग्य देने वाला और आयुवृृद्धि करने वाला है। हे गौरि! यदि मेरी भक्त हो तो हे शिवे ! सब तन्त्रों में गुप्त और प्रयत्न पूर्वक गोपनीय रखे जाने वाले उस स्तोत्र को सुनो।
तब ‘षिन्यास, करन्यास, देहन्यास की क्रियायें करें। सिर पर महो’ का न्यास करके मुख में वैवस्वत का न्यास करें। हृदय में महाकाल का न्यास करें, गुह्य इन्द्रिय में कृशतनु का न्यास करें। जाँघों में नक्षत्रचारी और पैरों में शनैश्चर का न्यास करना चाहिये। गले में मन्द का विन्यास करें व भुजाओं में महाग्रह का न्यास करें। इस प्रकार न्यास विधि सम्पन्न करने के बाद में कालात्मा शनि का (ध्यान करें)। शरीर में (हृदय में) महेश्वर का ध्यान कर न्यासध्यान को बताता हूं। करांगन्यास रूप से उसके भी कल्पादि के अनुसार भेद हैं। मृत्युंजय नाम से नमस्कार करते हुए कालात्मा शनि का शरीर में ध्यान करना चाहिए। वह महाकाल रूपी शनि सब मन्वंतरों में व्याप्त सर्वांग में न्यास करें।
मार्गशीर्ष न्यसेद्बाह्वोर्महारौद्राय ते मन:।उध्र्वलोकनिवासाय पौषं तु हृदये न्यसेत् ।।१९।।नम: कालप्रबोधाय माघं वै चोदरेन्यसेत्।मन्दगाय नमो मेढ्रे न्यसेद्वै फाल्गुनं तथा ।।२०।। अत: महाकाल शनि की ही प्रीतिपूर्वक प्रत्येक अंग में भावना करनी चाहिए तथा प्रभवादि वर्षों की भावना शिर में करता हुआ उन कालजित को नमन करें। भ्रुवों में नित्यसेवनीय देव रूप उन देव को नमस्कार है, इस प्रकार न्यास करें। हे सौरि! आपको नमस्कार है, इस प्रकार गन्डस्थलों (कपोलों) में न्यास करें। क्रूर स्वामी रूपी (शनि) को नमस्कार है – इस प्रकार मुख में आश्विन का न्यास करें। नीले किरणों वाले आपको नमस्कार है – इस प्रकार ग्रीवा (कण्ठ) में कार्तिक का विन्यास करना चाहिए। हे महारौद्र, आपको नमस्कार है – इस प्रकार भुजाओं में मार्गशीर्ष का विन्यास करें। उध्र्वलोकवासी (आपको नमस्कार है) – इस प्रकार हृदय में पौष को धारण करें। ‘श्री कालबोधय नम:’ कहकर उदर में माघ को न्यास करें। ‘श्री मन्दगाय नम:’ कहकर लिंग में फाल्गुन का विन्यास करें।
‘ॐ शिवोऋताय नम:’ मन्त्र से जंघाओं के ऊपरी भाग में चैत्रमास का न्यास करें। ‘संवर्तकाय नम:’ मन्त्र से वैशाख का घुटनों में विन्यास करना चाहिए। ‘भैरवाय नम:’ मंत्र से जाँघों में ज्येष्ठ का न्यास करें तथा ‘शनये नम:’ से पैरों में आषाढ़ का न्यास करना चाहिये। ‘क्रूराय नम:’ मंत्र से पैरों से लेकर मस्तक में कृष्ण पक्ष और ‘ग्रहाय नम:’ से मस्तक से लेकर पैरो तक शुक्ल पक्ष का न्यास करें। पुन: ‘शनये नम:’ से पैरों में मूल का न्यास करें तथा ‘सर्वजिते नम:’ मन्त्र से अँगुलियों में जल का न्यास करना चाहिए।‘शुष्कतराय नम:’ द्वारा दोनों गुल्फों में सम्पूर्ण विश्व का न्यास तथा पुन: दोनों जंघाओं में अत्यन्तशिष्ट विष्णु की भावना करें।
उसी प्रकार पुन: दोनों घुटनों में ‘कृष्णारुचे नम:’ मन्त्र से धनिष्ठा का न्यास करना चाहिये तथा ‘करालाय नम:’ मन्त्र द्वारा पूर्वा भाद्रपद का न्यास करना चाहिये। फिर देनों जांघों के ऊपर भाग में ‘कालभृते नम:’ मंत्र से शतभिषा का न्यास करना चाहिए और ‘करालाय नम:’ मंत्र से पीठ पर उत्तर भाद्रपद का न्यास करना चाहिए। ‘मन्दचराय नम:’ से रेवती का नाभि में न्यास तथा ‘श्यामतराय नम:’ मन्त्र से गर्भ देश (स्थान) में अश्विनी का न्यास करें ‘भोगिस्रजे नम:’ – इस मन्त्र से स्तनद्वय में यम (भरणी) को तथा हृदय में ‘तैलप्रियाय नम:’ से कृतिका का विन्यास करें। ‘खड्गधारिणे नम:’ से हाथ में रोहिणी की तथा ‘त्रिदण्डोल्लासिताय नम:’ मन्त्र से वामहस्त में मृगशिरा (मृग) की धारणा
पुन: ‘बाणधारिणे नम:’ मन्त्र से दक्षिण स्कन्ध पर आद्र्रा नक्षत्र की धारणा तथा इसी से पुन: पुनर्वसु की धरणा करनी चाहिए। ‘हर मन्यवे नम:’ कहकर बाहु में पुष्य की धरणा करें तथा वाम बाहु में आश्लेषा (सार्पं) का ‘उग्रचापाय नम:’ से न्यास करें। कण्ठ में ‘भस्मधरिणें नम:’ से मघा नक्षत्र की भावना करें तथा मुख में ‘क्रूरग्रहाय नम:’ से भगर्च (पूर्वाफाल्गुनी) का न्यास करें। ‘योगिने नम:’ से दक्षिण नासिका में उत्तराफाल्गुनी का न्यास करें तथा वाम नासिका में ‘धारिणे नम:’ मन्त्र से हस्त नक्षत्र का न्यास करें।‘ब्रह्मणाय नम:’ मंत्र से चित्रा का दक्षकर्ण में न्यास करें तथा दक्षनेत्र में ‘ज्ञान दृष्टये नम:’ मन्त्र से विशाखा का न्यास करना चाहिये।
‘कालाय नम:’ मंत्र से शीर्ष सन्धि में विष्कुंभ का न्यास और भ्रुवों की संधि में प्रीतियो’ का ‘महामन्दय नम:’ से न्यास करें। नेत्रों की संधि में ‘भीष्माय नम:’ मंत्र से आयुष्मान् योग की तथा ‘फलाशनाय नम:’ से नासिका की संधि में सौभाग्य की धारणा करें। कर्ण सन्धि में शोभन का ‘पुण्यात्मने नम:’ मन्त्र से भावना करें और ठोडी की संधि में ‘ॐ कृष्णाय नम:’ से अतिगण्ड योग की धारणा करें। ‘निर्मांस देहाय नम:’ मन्त्र से सुकर्म यो’ की सिर में धारणा करें और ‘छायासुताय नम:’ मन्त्र से दोनों पीठ भागों में धृति का न्यास करना चािहये।‘ॐ अग्राय नम:’ से मूल सन्धि में शूल योग का न्यास करें तथा भौंहों के बीच वाले स्थान में ‘नित्याननाय नम:’ मन्त्र से गण्ड योग का न्यास करना चाहिये।
‘भूत सन्तापिने नम:’ मंत्र से मूलसन्धि में ही हर्षण योग का तथा ‘आनन्दय नम:’ से कुहनियों में वज्र योग का न्यास करें।‘कालाग्नये नम:’ कहकर मणिबन्ध में सिद्धि योग तथा कराग्र में व्यतिपात योग की ‘कालकृते नम:’ से भावना करें।‘कालात्मने नम:’ मन्त्र से दक्षपाश्र्व सन्धि स्थान में वरीयान् योग की तथा वामपाश्र्वसन्धि में उसी मन्त्र से परिघ योग का न्यास करें।आंखों की संधि में शिव योग को ‘कालसाक्षिणे नम:’ म़न्त्र से तथा ‘महादेहाय नम:’ से घुटनों में सिद्धि योग की भावना करें। गुल्फ सन्धि में ‘घोराय नम:’ से साध्य की तथा अँगुलियों की सन्धि में शुभ योग की ‘रौद्राय नम:’ मंत्र से धारणा करें।
बायीं जांघ के जोड़ों में शुक्ल योग की ‘कालविदे नम:’ मन्त्र से तथा घुटनों में ‘सुयोगिने नम:’ मंत्र से ब्रह्म योग की धारणा करें। उसी प्रकार गुल्फ सन्धि में ‘योगाधीशाय नम:’ मन्त्र से ऐन्द्र योग की तथा अंगुलियों की संन्धि में ही वैधृति का ‘भव्याय नम:’ मन्त्र से न्यास करें। गयज्वते नम:’ मन्त्र से चर्म में बव करण की भावना करें तथा ‘भव्याय नम:’ से रक्त में वालव योग और नाभि में वैधृति योग की धरणा करें। ‘सर्वभक्षिणे नम:’ से अस्थियों में कौलव की धारणा करें। मांस में तैतिल की ‘आममांसिप्रियाय नम:’ से भावना करें। वसा में गर करण की ‘सर्वग्रासाय नम:’ से धारणा करें तथा मज्जा में वणिक् करण की ‘सर्वान्तकाय नम:’ मन्त्र से भावना करे।
वीर्य में ‘मन्यूग्रतेजसे नम:’ मन्त्र से विष्टि योग की और रुद्र, सूर्य, पितर, वसु, और वारि इन पाँचों की भी भावना करनी चाहिये। दक्षिण चरण नखों में मुहूर्तों की भावना करें तथा वाम चरण नखों में पुरुहूतों (देवों) की धारणा करें। सत्यव्रत, सत्यस्वरूप, नित्यशाश्वत आपको नमस्कार है। हे सिद्धेश्वर! आपको नमस्कार है। हे योगेश! बार-बार नमस्कार है। वह्निरूपचरों वायु, वरुण, यम तत्वों और काल की दक्षिण हाथ के नखों में भावना करनी चािहये। लग्नोदय, दीर्घ, मार्गी, दक्षदृष्टि, वक्र, अतिक्रूर, वामदृष्टि (आदि नामों से प्रसिद्ध) देव शनि को प्रणाम है।
वामहस्त, नखेश, अन्त:वर्ण, ईश आपको प्रणाम है। गिरीश, अहिर्बुध्न्य, पूषा और अश्विनी के चरण की जप पूर्वक भावना करनी चाहिये। राशिभुक्त, राशिग, राशिभ्रमणकारी और राशियों के नाथ और राशिफल दाता नामों वाले आपको नमस्कार है। यम, अग्नि, चन्द्र, अदिति, कवि, धाता आदि की उध्र्व हस्त, दक्षिण नखों में ‘अन्यत् कालाय नम:’ मन्त्र से भी धारणा करनी चाहिये। तुला में उच्चस्थ और मकर-कुंभ राशियों में सौम्य रहने वाले समीर रूप, अष्ट जीवांश, विष्णु, तिर्यक् और उन्मत्त की भावना करनी चाहिये। उध्र्व वाम हस्त में अन्य ग्रहों का स्वरूप निवारण करने वाले हेतु राहु के सखा, संतुष्ट, वरिष्ठ आपको नमस्कार है – मंत्र से नमन करें।
ललाट में ‘भीमदृशे नम:’ मंत्र से रविवार को और सोमवार में ‘जीवस्वरूपिणे शान्ति नम:’ मन्त्र से न्यास करें। भौमवार और महान शान्त रूप ‘मृतप्रियाय नम:’ मन्त्र से न्यास करना चाहिये तथा बुधवार को मेदा में स्थिति ‘जीवस्वरूपिणे नम:’ से न्यास करें।गुरुवार को वृषण स्थान में ‘मन्त्रस्वरूपिणे नम:’ से और भृगुवार को मलद्वार में ‘प्रलयकारिणे नम:’ मंत्र से न्यास करें। ‘निर्मांसाय नमो’ से पादें में शनिवार के दिन और ‘सूक्ष्मरूपिणे नम:’ मन्त्र से केशों में घटिका का न्यास करना चाहिये। हे कालरूप! हे सर्वपापविनाशक! आपको नमस्कार है। त्रिपुर के वध के लिए शम्भू बनने वाले आपको नमस्कार है।
साक्षात् काल शरीर आपको नमस्कार है। हे काल के हेतुभूत! आपको नमन है। कालपुत्र! आपको नमस्कार है। हे अखण्डदण्डधारी, आदि-अन्त रूप आपको नमस्कार है। कालदेव, कालों के भी महाकाल आपको नमस्कार है। जो निमेष, आदिमहाकल्प, कालरूप भैरव हैं, मृत्युंजय, महाकाल और शनैश्चर हैं, मैं प्रणाम करता हूँ। सब ऐश्वर्यो के दता, भक्तों के भय को नष्ट करने वाले या अभय करने वाले मत्युंजय, महाकाल, शनैश्चर को मैं प्रणाम करता हूँ। दुष्टों के लिए सब दु:खों के कर्ता और भयवर्धन करने वाले मृत्युंजय, महाकाल, शनैश्चर देव को मैं प्रणाम करता हूँ।
ग्रह जातकों के पाप फलों के अधिकारी, मृत्युंजय महाकाल, शनिदेव को मैं प्रणाम करता हूँ। सब प्राणियों के लिए सुखदयक, शान्तिदयक भव्य मृत्युंजय, महाकाल शनिदेव को मैं प्रणाम करता हूँ। भाव अभाव रूपी सुख दुखों के कारण, मृत्युंजय, महाकाल शनैश्चरदेव को मैं नमन करता हूँ। अकाल मृत्यु का हरण करने वाले, अपमृत्यु का निवारण करने वाले मृत्युंजय, महाकाल शनिदेव को मैं प्रणाम करता हूँ। कालरूप से संसार का भक्षण करने वाले महाग्रह मृत्युंजय महाकाल, शनिदेव को मैं प्रणाम करता हूँ।
देखने में भयंकर, बहुत लम्बे और मोटे रोम वाले भीषण, दीर्घ लोचन, मृत्युंजय, महाकाल शनिदेव को मैं प्रणाम करता हू। काल के वश में सब जन हैं, काल किसी के वश में नहीं है। ऐसे उन कालपुरुष शनिदेव को मैं नमन करता हूँ। काल से ही सारा जग है और काल में ही विलीन हो जाता है। स्वयं शंकर भी काल रूप हैं। ग्रह देवता सब काल आत्मा हैं। चंडीश, रुद्र, डाकिनी से आक्रान्त होने पर चंडीश कहा जाता है। चंडीश शुक से संयुक्त होकर जिह्वा से सुन्दर हो जाता है।
हे शिवे, यह शनि सन्तुष्टिकारक है। आदि से अन्त तक एक सौ आठ नाम वाले इन मनु रूप शनि देव का निरन्तर जप करना चाहिये। जो भक्ति पूर्वक ध्यान-पूजा करके इस स्तोत्र को पढ़ता है या सुनता है। हे प्रिये ! उसे यह मृत्युभय सौ वर्ष तक भी नहीं होता है। सब ज्वर, दर्द, फोड़े इससे विनष्ट हो जाते हैं। दिन में सौरि शनि का स्मरण करें और रात्रि में महाकाल का पूजन करें। जब शनि जन्मांग में चलता है तो एक सहा, यदि वेध करता है या वामवेध में है तो आधा सह जप करते रहना चाहिये। द्वितीय व द्वादश भावस्थ होने या मन्द होने पर या तनु (प्रथम) स्थान में या अष्टम भाव में होने पर यह जब तक उन राशियों में रहता है, उस अवधि तक यह पढ़ते रहना चाहिये।
चतुर्थ में, दशम में, सप्तम में नवम तथा गोचर में जन्म लग्नेश होने पर या अन्तर्दशा में हो, अधिक, कम ज्ञान से जैसे भी हो, उस अवधि के बीतने तक इस स्तोत्र को यथाशक्ति एक सौ, तीन सौ या दो सौ पाठ करना चाहिये। जो इस पाठ का जप करता है उसकी आपत्तियाँ नष्ट होती हैं। पाप नष्ट हो जाते हैं और जय भी होती है। महाकाल के मन्दिर में सिद्ध पीठ में या जल तीर्थ सरोवर में, पुण्य स्थान में, अश्वत्थ मूल में, घर द्वार पर तेल का घड़ा रखकर गृह में नियम से, एकमन से, ब्रह्मचर्य पूर्वक मौन से साधकों को यह सुखकारक स्तोत्र सुनना और पढऩा चाहिए। परम कल्याणकारी यह स्तोत्र मृत्युंजय सूचक है।
यह समयानुसार कहा गया, न्यासक्रम से समन्वित है। इसे प्रात:काल या सायंकाल पाठ करने से न अग्नि, न जल, न वायु, न देश और न विदेश में ही भय होता है। न ही अकाल मरण और न अपमृत्यु ही उनकी होती है। वे जन सौ वर्ष की आयु वाले चिरंजीवी होते हैं। इसके जैसा अन्य कोई स्तोत्र शनि को प्रसन्न करने वाला नहीं है। यह शान्तिदायक, शीघ्र फलदयक स्तोत्र मैंने कहा है। इस प्रकार सब प्रयत्न से यदि आत्म कल्याण चाहते हो, तो हे महादेवी ! यह किसी अभक्त से कथनीय नहीं है। इति मार्तण्डभैरवतन्त्रे महाकालशनिमृत्युञ्जय स्तोत्रं सम्पूर्णम्